«Адам құқығы, бала құқығын қорғаудан басталады»

Облыстық білім басқармасының №2-3703 санды тапсырмасына сәйкес Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің ұйымдастыруымен 2019 жылдан бастап бері «Мектепке жол» жалпыреспубликалық қайырымдылық акциясы Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасы бойынша жыл бойы өтетін форматқа ауыстырылғандығын хабарлайды.

Акцияның мақсаты - аз қамтылған отбасылардан шыққан, жетім және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған оқушыларға 2021-2022 жаңа оқу жылына дайындық кезеңінде және әлеуметтік себептер бойынша балалардың мектепке бармауының алдын алу үшін материалдық және басқа да көмек көрсету болып табылады.

Қазіргі уақытта Байғанин ауданы бойынша шамасымен ауданнан 890 әлеуметтік осал отбасылардың балаларына әлеуметтік көмек (мектеп, спорттық форма, оқу құралдары) беруге жергілікті бюджеттен және жеке кәсіпкерлерден, мекемелердің демеушілігмен көмектре беріледі. Тек көмек атаулы көмек алатын отбасы балаларына және жетім және ата-анасының қамқорлығынан қалған балаларға, аз қамтылған отбасы балаларына мектеп немесе спорттық киіммен, оқу құралдарымен қамтылады.

Адам құқығына үлкен үлестерін қосқан ойшылдарымыз Төле би, Әйтеке би, Қазыбек би және Абай Құнанбаевта адам құқықтарымен бостандықтарын қорғаған.

Адам дүниеге келгеннен кейін, оның өмірін, денсаулығын, тыныштығын, біздің мемлекетіміздің Ата Заңы – Конституция қорғайды. Балалардың құқығын қорғайтын Заңдар

1989 жылдың 20 қарашасында Бала құқықтары туралы Конвенция БҰ ұйымында қабылданып, 1995 жылдың желтоқсан айында Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев «Бала құқығы туралы Конвенцияға» қол қойды.

1-маусым – халықаралық балаларды қорғау күні

20-қараша – дүниежүзілік балалар күні

10-желтоқсан – адам құқығы күні

10.12.1948ж – адам құқықтарының жалпыға ортақ Декларациясын БҰҰ қабылдады

1959ж – әлемде бала құқығының халықаралық күнін мерекелеу Декларацияны жариялаудан басталды. 1979ж – халықаралық балалар жылы өтті.

20.11.1989ж - БҰҰ-да Бала құқықтары туралы Конвенция қабылданды

28.01.1993ж - ҚР-ның тұнғыш Конституциясы қабылданды.

8.06.1994ж – Қазақстан Республикасы Бала құқықтары туралы Конвенцияны бекітті.

БҰҰ-ның Бала құқықтары туралы Конвенциясы – әрқайсысы белгілі бір құқықты сипаттайтын 54 баптан тұратын бала құқықтары туралы құжат. Конвенция бала ретінде 18 жасқа толмаған тұлғаны санайды, егер ел заңдары бойынша кәмелетке толу жасы осыдан кіші бекітілмесе.

Конвенцияға кіретін құқықтардың бәрі барлық балаға бірдей тарайды. Конвенцияға қол қойғаннан кейін балаларды кемсітуден қорғауға және олардың құқықтарын жүзеге асыруға жәрдемдесу үшін белсенді шаралар қолдану міндетін мемлекет өзіне алады. 

Мемлекетте ересек адамдар балалардың жайлы да жақсы өмір сүруіне бағытталған барлық жұмыстар жүргізіліп жатыр. 

Қазақстан Республикасында көп жылдар қатарында бала құқығын қорғауда әлеуметтік жағына көңіл бөлінсе, бүгінгі таңда құқықтық қорғауға ауысып жатыр Балаларға қатысты мемлекеттік саясат елімізде экономикалық және саяси реформалау жағдайында іске асырылуда, болып жатқан оң өзгерістерге сәйкес балалардың қоғамдағы жағдайын жақсарту жөнінде барабар шаралар қабылданып отыр.

Осыған қарамастан әлеуметтік отбасы институты рөлінің құлдырау проблемасы сақталып отыр, теріс өмір салтын ұстанатын ата-аналардың саны өсуде. Мұндай жағдайдың себептері баланың жеке басының адамгершілік-рухани қалыптасуында отбасы рөлінің, сондай-ақ балаларды тәрбиелеуде ата-аналар жауапкершілігінің төмендеуі, материалдық және тұрғын үй-жай қиындықтары, әсіресе жас отбасыларында, мектеп, отбасы және қоғамның өзара іс-қимылының жеткіліксіздігі, отбасы құндылығы мен отбасы тәрбиесін насихаттаудың осалдығы болып табылады.

Балаларға зорлық-зомбылық көрсету, балаларды пайдаланудың түрлі нысандары, балалардың қараусыздығы мен оларды қадағалаусыздық маңызды әлеуметтік проблемаға айналып отыр. Осы аталған проблема негізінде аудандық білім бөлімі мен аудандық ІІБ-нің жас өспірімдер инспекторлары болып ауданның барлық отбасыларымен жұмыстар атқарылды. Мәліметтерге сәйкес, өз отбасымен бірге тұрмайтын 26 отбасы анықталды. Оның ішінде: ата-әжесімен, нағашыларымен, аға-жеңгесімен, туысқандарымен тұратындары зерделенді. Шұғыл әрекет ету, көмек көрсету және балалардың бұзылған құқықтарын қалпына келтіру бойынша шаралар қабылдау мақсатында мектептерде сауалнамалар, тәрбие сағаттарында ескерту , алдын алу жұмыстары жүргізілізіп жатыр.

Бөлімде бала құқын қорғау мақсатында өткізілген игі шаралар өз дәрежесінде өткізіліп келеді . Қазіргі уақытта білім беру ұйымында барлығы 4654оқушы білім алады. Спорттық секциялар мен үйірмелерге қатысады. Мектепте оқушылар комитеті, қыздар ұйымы, ұлдар ұйымы жұмысын атқарады. Ата-аналар комитетімен бірлесіп, балаларға арналған әр түрлі мәдени іс-шаралар өткізуде түрлі тәрбие сағаттары,спорттық сайыстар мен кездесулер, апталықтарды айтуға болады. Балаларды қорғау күніне орай көптеген іс-шаралар өткізіліп, «Балаға мейірім сыйла» атты мерекелік іс-шаралар өтті.

Сонымен қатар, қайырымдылық акциялар жүргізілді. Қазіргі уақытта бала игілігіне қаржылай көмектесуші мекемелер де аз емес, міндетті оқу айлығы аясында «Қамқорлық» акциясына осы күнге дейін белсене қатысқан жеке кәсіпкерлер мен ата аналар, аз қамтылған отбасы балаларына демеушілік көмек көрсетіліп келеді.  Барлық аудан тұрғындары, кәспкерлер ат салысты.Осы аталған игі істер балаларымыз үшін жасалуда. “Бала-адамның гүлi, өмiрдiң нұры” демекші, мемлекет балалық шақты адам өмірінің маңызды кезеңі деп таниды және балаларды қоғамдағы толыққанды тіршілік әрекетіне даярлау басымдығы қағидаттарын негізге алады. 

Бала құқықтары туралы халықаралық Конвенциядан Мемлекет әрбір баланың аман – сау өсіп, жан – жақты дамуын қамтамасыз етеді;

Бала өмірге келе салысымен тіркеуге алынады және өзіне есім мен азаматтық алуға құқылы;

Әрбір бала өз отбасында, ата – анасымен бірге өмір сүруге құқылы;

Отбасында әкесі мен анасы өз алдына дербес өмір сүрумен, баланы ата – анасымен ажыратуға ешкім құқықты емес;

Бала мектепте кінәлі болғанда да оны ешкімнің ұрып жазалауға, кемсітіп қорлауға құқығы жоқ;

Бала тынығуға және мәдени демалуға құқылы

Әрбір баланың ой – пікір, ар - ождан және дін еркіндігіне құқығы бар;

Бала өзі қалаған спорт түрімен шұғылдануға құқылы;

Бала денсаулығын сақтауға, емделуге құқылы;
Бала өз ойын еркін айтуға құқылы.

Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы 08.08.2002 жылғы №345Заңы, Қ.Р. «Неке(ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы 26.12.2011жылғы №518-ІҮ Кодекстерінде «Баланың негізгі құқықтары мен міндеттері», «Ата-аналардың құқықтары мен міндеттері» туралы аталып көрсетілгенімен, балаларының құқықтарына нұқсан келтіріп отырғандығы деп саналып, аудандағы барлық отбасыларға түсінік жұмыстары жүргізіліп жатырғандығы ескертіледі.

Балалардың құқықтары мен мүдделеріне нұқсан келтірмей, балаларға жағдай жасай отырып, азамат етіп тәрбиелеу, патриоттық қалыптастыру, болашақ жанұя игерген кемелдендіру және мемлекет заңдарын мойындап, құқықтарын сауатты пайдалана білетін қоғам мүшесін жетілдірейік.

Байғанин ауданының білім бөлімінің бас маманы Усербаева Жанаргул Қайратқызы.